 |
| Image Courtesy:-paintmaps.com |
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଭାରତର ବହୁଳ ଭାଷାଭାଷୀ ଭାଷା, କିନ୍ତୁ ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କ ମାତୃଭାଷା ନୁହେଁ। ଭାରତ ଭଳି ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ବିବିଧ ଦେଶରେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟର ନିଜସ୍ୱ ଭାଷା ରହିଛି। ତଥାପି, ହିନ୍ଦୀ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ମାତୃଭାଷା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ମୁଖ୍ୟତ୍ଵ ଦେଶର ଉତ୍ତର ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ |
ଏହି ଆର୍ଟିକିଲ୍ ସେହି ରାଜ୍ୟଗୁଡିକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରେ ଯେଉଁଠାରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ମାତୃଭାଷା, ଏହାର ଭିନ୍ନତା ଏବଂ ଭାରତର ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ଦୃଶ୍ୟରେ ଏହାର ମହତ୍ଵ|
ମାତୃଭାଷା ଭାବରେ ହିନ୍ଦୀ: ସଂଜ୍ଞା ଏବଂ ପ୍ରସଙ୍ଗ
ମାତୃଭାଷା ହେଉଛି ସେହି ଭାଷା ଯାହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମରୁ ଶିଖେ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟତ୍ଵ ଘରେ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରେ | ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଭାରତର ସରକାରୀ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ, ଏହା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳର ମାତୃଭାଷା |
2011 ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତର ପ୍ରାୟ 44% ଲୋକ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଭାଷା ଭାବରେ ହିନ୍ଦୀ କୁହନ୍ତି। ଅବଶ୍ୟ, ଏଥିରେ ଅନେକ ଉପଭାଷା ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭିନ୍ନତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ | ଯେଉଁ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ହିନ୍ଦୀ ମାତୃଭାଷା ଅଟେ, ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ରାଜସ୍ଥାନ, ହରିୟାଣା, ଛତିଶଗଡ, ଝାଡଖଣ୍ଡ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ।
ଭାରତରେ କେତେ ରାଜ୍ୟରେ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ହିନ୍ଦୀ ଅଛି
ହିନ୍ଦୀ କେବଳ ବିହାର, ଛତିଶଗଡ, ଦିଲ୍ଲୀ, ହରିୟାଣା, ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଝାଡଖଣ୍ଡ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ଏବଂ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ସମେତ ନଅଟି ରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ ଭାଷା। ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ତର ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ଅବସ୍ଥିତ |
ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡିକରେ ହିନ୍ଦୀ ସରକାରୀ ଭାଷା ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡିକର ଅନେକ ଲୋକ ହିନ୍ଦୀ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଭାଷା ଯେପରିକି ଇଂରାଜୀ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷା ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି |
ଭାରତରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ଐତିହ୍ୟ ରହିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ଭାଷା ଦେଶରେ କଥିତ | ଭାରତରେ କଥିତ କେତେକ ପୁରାତନ ଭାଷା |
ତାମିଲ: ତାମିଲ ହେଉଛି ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା ଯାହା ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆର କିଛି ଅଂଶରେ କଥିତ | ଏହାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ଅଛି, ଏବଂ ତାମିଲର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା | ତାମିଲର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରା ରହିଛି ଏବଂ ଏହା ବିଶ୍ୱର ସର୍ବ ପୁରାତନ ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ |
ମାଲାୟାଲମ୍: ମାଲାୟାଲମ୍ ହେଉଛି ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା ଯାହାକି ଭାରତୀୟ କେରଳ ରାଜ୍ୟରେ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମଦ୍ୱୀପ ଏବଂ ପୁଡୁଚେରୀର ୟୁନିଅନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ କଥିତ | ଏହାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ଅଛି ଏବଂ ଏହା ଭାରତର 22 ଟି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ | ମାଲାୟାଲମ୍ ର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 9ମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହି ଭାଷାର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରା ରହିଛି | ମାଲାୟାଲମରେ ପ୍ରାଥମିକ ସାହିତ୍ୟ ତାମିଲ-ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ଭାଷା ଗ୍ରନ୍ଥା ସ୍କ୍ରିପ୍ଟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା, ଯାହା ଆଜି ବି ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି।
ସଂସ୍କୃତ: ସଂସ୍କୃତ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ଭାଷା ଯାହାର ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ରହିଛି | ଏହା ଦୁନିଆର ସର୍ବ ପୁରାତନ ଏବଂ ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ ହୁଏ ଏବଂ ଏହାର ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରମ୍ପରା ରହିଛି | ସଂସ୍କୃତର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨ୟ ସହସ୍ର ବର୍ଷରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହି ଭାଷା ହିନ୍ଦୀ, ବଙ୍ଗାଳୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଧୁନିକ ଭାଷା ଉପରେ ଅନେକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା।
ତେଲୁଗୁ: ତେଲୁଗୁ ହେଉଛି ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ କଥିତ ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା | ଏହାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ଅଛି, ଏବଂ ତେଲୁଗୁ ର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 5ମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା | ତେଲୁଗୁରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରା ରହିଛି ଏବଂ ଏହା ବିଶ୍ୱର ପୁରାତନ ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ |
କନ୍ନଡ: କନ୍ନଡ ହେଉଛି ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ କଥିତ ଏକ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା | ଏହାର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ଅଛି, ଏବଂ କନ୍ନଡ଼ର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡ଼ିକ 9ମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା | କନ୍ନଡ଼ରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ପରମ୍ପରା ଅଛି ଏବଂ ଏହା ବିଶ୍ୱର ସର୍ବ ପୁରାତନ ଏବଂ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ବିବେଚନା କରାଯାଏ |
ହିନ୍ଦୀ କେଉଁଠାରେ ଅଛି?
ହିନ୍ଦୀର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଲିଖିତ ରେକର୍ଡଗୁଡିକ ୧ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଭାଷାର ମୂଳ ଅଛି ଯାହା ସମୟ ସହିତ ବହୁ ଆଗକୁ ଯାଇଥାଏ | ହିନ୍ଦୀ ଇଣ୍ଡୋ-ୟୁରୋପୀୟ ଭାଷା ପରିବାରର ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ଶାଖାର ସଦସ୍ୟ ଏବଂ ଏହା ସଂସ୍କୃତ, ପାର୍ସୀ ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭାଷା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛି |
ତେଣୁ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ଭାଷା ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଭାଷା ଇତିହାସର ପିତା | ଏହା ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ଯେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ଭାଷାଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ରହିଛି ଏବଂ ଏହା ଭାରତର ଭାଷା ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ଉପରେ ବିଶେଷ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି। ତାମିଲ, ମାଲାୟାଲମ୍, ତେଲୁଗୁ ଏବଂ କନ୍ନଡ ହେଉଛି ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ କଥିତ ଚାରୋଟି ପ୍ରମୁଖ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଭାଷା ଏବଂ ଏହି ଭାଷାଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଦୀର୍ଘ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା ରହିଛି ଏବଂ ଏହା ବିଶ୍ the ର କେତେକ ପୁରାତନ ଏବଂ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ |
କେଁଉ କେଁଉ ରାଜ୍ୟରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ମାତୃଭାଷା
- ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ
ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ (ୟୁପି) ହେଉଛି ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ଜନବହୁଳ ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ହିନ୍ଦୀର ହୃଦୟ। ଭାଷା ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ, ବିଶେଷ କରି ବାରାଣାସୀ ଏବଂ ଆହ୍ଲାବାଦର ଅଞ୍ଚଳରେ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା | ଭୋଜପୁରୀ, ଆୱାଡି, ଏବଂ ବ୍ରଜ ଭାଷା ଏଠାରେ କଥିତ ପ୍ରମୁଖ ଉପଭାଷା | ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସତ୍ତ୍ୱେ, ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ ବୁଝାଯାଏ ଏବଂ ସରକାରୀ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |
- ବିହାର
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ବିହାରର ସରକାରୀ ଭାଷା, ଯଦିଓ ମୈଥୀଲି, ମାଗାହି ଏବଂ ଭୋଜପୁରୀ ପରି ଅନେକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଉପଭାଷା କଥିତ | ଏହି ଉପଭାଷାର ପ୍ରଭାବ ବିହାରୀ ହିନ୍ଦୀକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ୱାଦ ଦେଇଥାଏ | ରାଜ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରୁ ଆସିଥିବା ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହିନ୍ଦୀ ସାଧାରଣ ଭାଷା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ |
- ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ମୁଖ୍ୟତ ହିନ୍ଦୀ କହିଥାଏ। ମାଲଭି, ବୁନ୍ଦେଲି, ଏବଂ ବାଗେଲି ପରି ପ୍ରକାରଗୁଡିକ ବିଦ୍ୟମାନ, କିନ୍ତୁ ସେଗୁଡିକ ସମସ୍ତେ ହିନ୍ଦୀର ରୂପ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ | ରାଜ୍ୟର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଏହାର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ପରିଚୟରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ |
- ରାଜସ୍ଥାନ
ରାଜସ୍ଥାନରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ପ୍ରାଥମିକ ଭାଷା, ଯଦିଓ ମାରୱାରୀ, ମେୱାରୀ, ଏବଂ ଧୁଣ୍ଡାରୀ ପରି ରାଜସ୍ଥାନୀ ଭାଷା ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ କଥିତ | ଏହି ଉପଭାଷା ଗୁଡିକ ବେଳେବେଳେ ଭିନ୍ନ ଭାଷା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ହିନ୍ଦୀ ସହିତ ଏକ ଦୃଢ଼ ସଂଯୋଗ ଅଛି |
- ଛତିଶଗଡ
ଛତିଶଗଡରେ ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ କଥିତ, ଯଦିଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଛତିଶଗଡୀ ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ପ୍ରକାର ଅଟେ। ଭାଷା ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ହିନ୍ଦୀର ଏକ ଉପଭାଷା ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଏବଂ ଏହା ସହିତ ନିବିଡ ଭାବରେ ଜଡିତ |
- ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ
ସାନ୍ଥାଲି ଏବଂ ହୋ ଭଳି ଆଦିବାସୀ ଭାଷା ବିଶିଷ୍ଟ ହେବା ସହିତ ଝାଡଖଣ୍ଡର ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ଦୃଶ୍ୟ ବିବିଧ ଅଟେ | ତଥାପି, ସହରାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ପ୍ରଶାସନିକ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ସାଧାରଣତ କଥିତ ଭାଷା, ଯାହା ଏହାକୁ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରମୁଖ ମାତୃଭାଷା କରିଥାଏ |
- ହରିୟାଣା
ହରିୟାଣା ମୁଖ୍ୟତ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା କହିଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ହରିୟାଣୀ ଉପଭାଷା ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା | ହରିୟାଣୀଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ଫୋନେଟିକ୍ ଏବଂ ବ୍ୟାକରଣଗତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥିବାବେଳେ ଏହା ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ପରିବାର ଅଧୀନରେ ବର୍ଗୀକୃତ ହୋଇଛି |
- ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା, ଯଦିଓ ଗରୱାଲୀ ଏବଂ କୁମାଓନି ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ବହୁଳ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉଛନ୍ତି | ଏହି ଭାଷାଗୁଡ଼ିକ ହିନ୍ଦୀ ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ଏବଂ ଦେବନାଗରୀ ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି |
- ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ସରକାରୀ ଏବଂ ସାଧାରଣତ କଥିତ ଭାଷା | କାଙ୍ଗ୍ରି ଏବଂ ମାଣ୍ଡେଲି ପରି ପାହାରୀ ଭାଷା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ, କିନ୍ତୁ ସେଗୁଡିକ ପ୍ରାୟତ ହିନ୍ଦୀର ଉପଭାଷା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ |
କେଉଁ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ହିନ୍ଦୀ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇଛି କିନ୍ତୁ ମାତୃଭାଷା ନୁହେଁ |
 |
| Image Courtesy:-paintmaps.com |
ଯଦିଓ ହିନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟରେ ମାତୃଭାଷା ନୁହଁନ୍ତି, ତଥାପି ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ଏହାର ମାନ୍ୟତା ହେତୁ ସାରା ଦେଶରେ ଏହା ବହୁଳ ଭାବରେ କୁହାଯାଉଛି। କେତେକ ରାଜ୍ୟ ଯେଉଁଠାରେ ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଥମିକ ଭାଷା ନୁହେଁ:
ଦିଲ୍ଲୀ: ଦିଲ୍ଲୀରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ପ୍ରମୁଖ ଭାଷା, ଯଦିଓ ଏହା ଏକ ରାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ୟୁନିଅନ୍ ଟେରିଟୋରୀ | ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରୁ ଲୋକମାନେ ହିନ୍ଦୀକୁ ଏକ ସାଧାରଣ ଭାଷା ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି |
ପଞ୍ଜାବ: ପଞ୍ଜାବୀ ହେଉଛି ମାତୃଭାଷା, କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ପ୍ରଶାସନରେ ଏହାର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବହାର ହେତୁ ଅନେକ ଲୋକ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ ପାରଙ୍ଗମ।
ମହାରାଷ୍ଟ୍ର: ମରାଠୀ ହେଉଛି ପ୍ରାଥମିକ ଭାଷା, କିନ୍ତୁ ମୁମ୍ବାଇର ବିବିଧ ଜନସଂଖ୍ୟା ହିନ୍ଦୀକୁ ଏକ ସାଧାରଣ ଭାଷା ଭାବରେ ପରିଣତ କରେ |
ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ: ବଙ୍ଗାଳୀ ହେଉଛି ରାଜ୍ୟ ଭାଷା, କିନ୍ତୁ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକ ହିନ୍ଦୀ କୁହନ୍ତି, ବିଶେଷ କରି ସହରାଞ୍ଚଳରେ।
ଗୁଜୁରାଟ: ଗୁଜୁରାଟୀ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରେ, କିନ୍ତୁ ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ ବୁଝାପଡେ ଏବଂ ଯୋଗାଯୋଗ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |
ହିନ୍ଦୀର ବିବିଧତା ଏବଂ ଉପଭାଷା
ହିନ୍ଦୀ ଏକକ, ସମାନ ଭାଷା ନୁହେଁ | ଏହାର ଅନେକ ଉପଭାଷା ଅଛି, ଯାହା ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଭାଷାଭାଷୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ଭାଷା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ | ମୁଖ୍ୟ ହିନ୍ଦୀ ଉପଭାଷା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ:
ଭୋଜପୁରୀ: ପୂର୍ବ ୟୁପି, ବିହାର ଏବଂ ଝାଡଖଣ୍ଡର କିଛି ଅଂଶରେ କଥିତ |
ଆୱାଡି: ମୁଖ୍ୟତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ୟୁପିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |
ମାରୱାରୀ: ରାଜସ୍ଥାନରେ କଥିତ, ପ୍ରାୟତ a ଏକ ପୃଥକ ଭାଷା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ |
ହରିୟାନଭି: ଭିନ୍ନ ଧରଣର ଫୋନେଟିକ୍ସ ସହିତ ହରିୟାଣାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା |
ବୁନ୍ଦେଲି ଏବଂ ବାଗେଲି: ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ କଥିତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର |
ଭାରତର ଭାଷା ପରିଚୟରେ ହିନ୍ଦୀର ଭୂମିକା
ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟ ସ୍ୱତ୍ତେ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକରେ ଶିକ୍ଷା, ପ୍ରଶାସନ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପାଇଁ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ହିନ୍ଦୀ (ଖାରୀ ବଲି ଉପରେ ଆଧାରିତ) ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ |
ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ହିନ୍ଦୀ
ଇଂରାଜୀ ସହିତ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଭାରତର ସରକାରୀ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ | ଏହା ବହୁଳ ଭାବରେ କୁହାଯାଉଥିବାବେଳେ ଏହା ଜାତୀୟ ଭାଷା ନୁହେଁ, କାରଣ ଭାରତରେ ଏହାର ଭାଷା ନାହିଁ | ସମ୍ବିଧାନ ହିନ୍ଦୀ ସମେତ 22 ଟି ଅନୁସୂଚିତ ଭାଷାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଛି |
ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ମିଡିଆରେ ହିନ୍ଦୀ
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକର ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ହିନ୍ଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମାଧ୍ୟମ | ଏହା ବଲିଉଡ, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଏବଂ ପ୍ରିଣ୍ଟ ମିଡିଆରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରି ଏହାକୁ ନିଜ ଦେଶ ବାହାରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କରିପାରିଛି |
ହିନ୍ଦୀ ଏକ ଲିଙ୍କ୍ ଭାଷା ଭାବରେ
ଭାରତର ଅନେକ ଭାଗରେ ହିନ୍ଦୀ ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ଭାଷା ପୃଷ୍ଠଭୂମିରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ଯୋଗାଯୋଗ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ | ଅଣ-ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ରାଜ୍ୟରୁ ଆସିଥିବା ପ୍ରବାସୀମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ସାମାଜିକ କଥାବାର୍ତ୍ତା ପାଇଁ ପ୍ରାୟତ ହିନ୍ଦୀ ଶିଖନ୍ତି |
ଆହ୍ୱାନ ଏବଂ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ବିତର୍କ
ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ କୁହାଯାଉଥିବାବେଳେ ଏକୀକରଣକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ଏହାର ପଦୋନ୍ନତି ଅଣ-ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତିରୋଧର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛି | ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ, ବିଶେଷକରି ତାମିଲନାଡୁ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାର ଗୁରୁତ୍ୱକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ହିନ୍ଦୀ ପ୍ରୟୋଗକୁ ବିରୋଧ କରିଛନ୍ତି।
ସେହିଭଳି, ହିନ୍ଦୀ ଅଧୀନରେ ବର୍ଗୀକୃତ କେତେକ ଉପଭାଷା ସ୍ୱାଧୀନ ସ୍ୱୀକୃତି ଖୋଜନ୍ତି | ଭୋଜପୁରୀ, ରାଜସ୍ଥାନୀ ଏବଂ ମୈଥିଲି ବକ୍ତାମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ସେମାନଙ୍କର ଭାଷା ହିନ୍ଦୀ ଅଧୀନରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ସମ୍ବିଧାନର ଅଷ୍ଟମ ସୂଚୀରେ ମୈଥିଲିକୁ ଏକ ପୃଥକ ଭାଷା ଭାବରେ ସରକାରୀ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିସାରିଛି।
ସାରା ବିଶ୍ବରେ ହିନ୍ଦୀ 600 ନିୟୁତ କହୁଥିବା ଏହା କେତେ ସତ୍ୟ ଆଉ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଭାରତର ସରକାରୀ ଭାଷା, ଏହା ସଠିକ୍ | ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା 343 ଅନୁଯାୟୀ ହିନ୍ଦୀକୁ ୟୁନିଅନର ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଛି। ତେବେ, 22 ଟି ରାଜ୍ୟ ଏବଂ 9 ଟି ୟୁନିଅନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ବୋଲି କହିବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଠିକ୍ ନୁହେଁ। ଭାରତରେ 28 ଟି ରାଜ୍ୟ ଏବଂ 8 ଟି ୟୁନିଅନ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଅଛି (ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର ଏବଂ ଲଦାଖର ବିଭାଜନ ପରେ 2025 ସୁଦ୍ଧା)। ଅନେକ ରାଜ୍ୟରେ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ସରକାରୀ ଭାଷା ଯେପରିକି ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ହରିୟାଣା, ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ଝାଡଖଣ୍ଡ, ଛତିଶଗଡ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଇତ୍ୟାଦି, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ 22 ଟି ରାଜ୍ୟରେ ନୁହେଁ। କେତେକ ରାଜ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷା (ଯଥା ତାମିଲନାଡୁର ତାମିଲ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ବଙ୍ଗାଳୀ) କୁ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଏପରିକି ୟୁନିଅନ୍ ଆଞ୍ଚଳିକ ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଦିଲ୍ଲୀ, ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ ଏବଂ ଆଣ୍ଡାମାନ ଏବଂ ନିକୋବର ଭଳି ଆଞ୍ଚଳିକ ସରକାରୀ ଭାଷା, କିନ୍ତୁ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷା ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରଚଳିତ|
ଏବେ ଅନ୍ୟ ଦେଶ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବା:
ନେପାଳ: ହିନ୍ଦୀ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ଥିବା ତେରାଇ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ବହୁଳ ଭାବରେ କଥିତ ଏବଂ ବୁଝାପଡେ | ନେପାଳର ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ନେପାଳୀ |
ଫିଜି: ହିନ୍ଦୀ ("ଫିଜି ହିନ୍ଦୀ" କୁହାଯାଏ) ଫିଜିରେ ଭାରତୀୟ ମୂଳ ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କଥିତ ଏବଂ ଏହା ଏକ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଭାଷା | ଫିଜିର ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ଇଂରାଜୀ, ଫିଜିଆନ୍ ଏବଂ ଫିଜି ହିନ୍ଦୀ |
ମରିସସ୍: ହିନ୍ଦୀ ଏଠାରେ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ମୂଳ ଲୋକ ଏହାକୁ କୁହନ୍ତି। ମରିସସ୍ ର ସରକାରୀ ଭାଷା ଇଂରାଜୀ, ଏବଂ ଫରାସୀ ଏବଂ କ୍ରେଓଲ୍ ମଧ୍ୟ ଲୋକପ୍ରିୟ |
ସୁରିନାମ: "ସାରନାମୀ ହିନ୍ଦୀ" (ଏକ ପ୍ରକାର ହିନ୍ଦୀ-ଭୋଜପୁରୀ ମିଶ୍ରିତ ଭାଷା) ସୁରିନାମାରେ କଥିତ, ଯାହାକି ଭାରତୀୟ ପ୍ରବାସୀମାନଙ୍କ ଐତିହ୍ୟ ଅଟେ | ତଥାପି, ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ଡଚ୍ |
ଗୁୟେନା: ଏଠାରେ ହିନ୍ଦୀ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ମୂଳ ଲୋକ ଏହାକୁ କୁହନ୍ତି। ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ଇଂରାଜୀ |
ତ୍ରିନିଦାଦ ଏବଂ ଟୋବାଗୋ: ହିନ୍ଦୀ ଏଠାରେ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ନୁହେଁ, ଯଦିଓ ଏହା ଭାରତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ସରକାରୀ ଭାଷା ହେଉଛି ଇଂରାଜୀ |
ହିନ୍ଦୀର ବକ୍ତାମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବିଷୟରେ ଆକଳନ ଯାହା “ପ୍ରାୟ 600 ନିୟୁତ ଲୋକ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ହିନ୍ଦୀ କୁହନ୍ତି” ସଠିକ୍ ଦିଗରେ ଅଛି | ଏଥନୋଲୋଜି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, ହିନ୍ଦୀ ବକ୍ତାମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ 60–65 କୋଟି (600-650 ନିୟୁତ) ଅଟେ, ଯେଉଁଥିରେ ଦେଶୀ ବକ୍ତା (ପ୍ରାୟ 34–35 କୋଟି) ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଷା ଭାବରେ ସ୍ପିକର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ | ଏହା ଏହାକୁ ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ କଥିତ ଭାଷା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ କରିଥାଏ |
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା କେଉଁଠାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ?
ହିନ୍ଦୀ ମୁଖ୍ୟତ ନିମ୍ନଲିଖିତ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ:
ଭାରତ: ସରକାରୀ ବ୍ୟାପାର, ଶିକ୍ଷା, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ସାହିତ୍ୟ ଏବଂ ଦୈନନ୍ଦିନ ଯୋଗାଯୋଗରେ |
ବିଦେଶୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ: ଆମେରିକା, କାନାଡା, ବ୍ରିଟେନ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ୟୁଏଇ ପରି ଦେଶରେ ଭାରତୀୟ ଡାଏସ୍ପୋରା ଦ୍ୱାରା |
ପଡୋଶୀ ଦେଶ: ନେପାଳ ଏବଂ ପାକିସ୍ଥାନରେ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣରେ (ଉର୍ଦ୍ଦୁ ସହିତ ସମାନତା ହେତୁ) |
ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଭାବ: ବଲିଉଡ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଏବଂ ସଙ୍ଗୀତ ମାଧ୍ୟମରେ ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ |
Unit 4 language Schedule in the Constitution
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସମ୍ପର୍କିତ ଜାଣିବା ତଥ୍ୟ
1. ହିନ୍ଦୀ କିପରି ଶିଖିବେ?
2. ମୌଳିକ ହିନ୍ଦୀ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ କ'ଣ?
3. ହିନ୍ଦୀ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଏକଠି କିପରି ଉଚ୍ଚାରଣ କରିବେ?
4. ହିନ୍ଦୀର ବିଭିନ୍ନ ଉପଭାଷାଗୁଡ଼ିକ କ'ଣ କ'ଣ?
5. ହିନ୍ଦୀ ଅକ୍ଷରମାଳା କ'ଣ?
6. ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ଉତ୍ପତ୍ତି କ’ଠିରୁ ହୋଇଛି?
7. କିଛି ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହିନ୍ଦୀ ସାହିତ୍ୟ କୃତି କ'ଣ କ'ଣ?
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା କେବେ ଏବଂ କିପରି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା?
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସଂସ୍କୃତରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା, ଯାହାକି ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ଭାଷା | ସଂସ୍କୃତ, ପାଲି, ପ୍ରାକୃତ, ଆପଭ୍ରାମଶା ଏବଂ ପରେ ଆଧୁନିକ ହିନ୍ଦୀ ବିକଶିତ ହେଲା | ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ହିନ୍ଦୀ ବର୍ତ୍ତମାନର ରୂପରେ ଆସିଥିଲା |
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ କ’ଣ?
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ ହେଉଛି ଦେବନାଗରୀ | ଦେବନାଗରୀ ହେଉଛି ଏକ ଅକ୍ଷର-ପ୍ରାପ୍ତ ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅକ୍ଷର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧ୍ୱନିକୁ ଦର୍ଶାଏ |
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟ କିପରି?
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟ ବହୁତ ଧନୀ ଏବଂ ବିବିଧ | ଏଥିରେ କବିତା, କାହାଣୀ, ଉପନ୍ୟାସ, ନାଟକ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ସାହିତ୍ୟିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ | ତୁଲସିଦାସ, ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର, ପ୍ରେମଚାନ୍ଦ, ହରିବଂଶ ରାୟ ବଚନ ଏବଂ ନିର୍ମଳ ଭର୍ମା ପରି ମହାନ ଲେଖକମାନେ ହିନ୍ଦୀ ସାହିତ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ତମ୍ଭ ଅଟନ୍ତି।
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା କେଉଁଠାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ?
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ଭାରତର ସରକାରୀ ଭାଷା ଏବଂ 22 ଟି ରାଜ୍ୟ ଏବଂ 9 ଟି ୟୁନିଅନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ଭାବରେ ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି | ଏହା ବ୍ୟତୀତ ନେପାଳ, ଫିଜି, ମରିସସ୍, ସୁରିନାମ, ଗୁଇନା, ତ୍ରିନିଦାଦ ଏବଂ ଟୋବାଗୋରେ ହିନ୍ଦୀ ଏକ ସରକାରୀ ଭାଷା ଅଟେ। ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରାୟ 600 ନିୟୁତ ଲୋକ ହିନ୍ଦୀ କୁହନ୍ତି।
ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ କେବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ଏବଂ ଏହାର ମହତତ୍ତ୍ଵ କ’ଣ?
ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର 14 ତାରିଖରେ ହିନ୍ଦୀ ଦିବସ ମନାଯାଏ, ଯାହା ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିନ। 1949 ମସିହାରେ ଏହି ଦିନରେ ଭାରତୀୟ ସଂବିଧାନ ସଭା ହିନ୍ଦୀକୁ ରାଜଭାଷା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।
ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କିଛି ଆକର୍ଷଣୀୟ ତଥ୍ୟ କଣ କଣ?
ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ବିଶ୍ୱର ଚତୁର୍ଥ ସର୍ବାଧିକ କଥିତ ଭାଷା | ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ ଅଭିଧାନରେ ଆଧାର, ଡବା, ଷ୍ଟ୍ରାଇକ୍, ଶାଡି ପରି 26 ଟି ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି | 1913 ମସିହାରେ ଦାଦାସାହେବ ଫାଲକେଙ୍କ ପ୍ରଥମ ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର 'ରାଜା ହରିଚନ୍ଦ୍ର' ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିଲା।
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ
ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ବିହାର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ହରିୟାଣା, ଛତିଶଗଡ, ଝାଡଖଣ୍ଡ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ସମେତ ହିନ୍ଦୀ ଉତ୍ତର ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ମାତୃଭାଷା ଅଟେ। ଭାରତରେ ହିନ୍ଦୀ ବହୁଳ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉଥିବାବେଳେ ଏହା ଅନେକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷା ଏବଂ ଉପଭାଷା ସହିତ ମିଳିତ ଅଟେ |
