 |
ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟାକା କ’ଣ? ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ଏକ ଗଭୀର ଇତିହାସ
ଓଡିଆ ଥିଏଟର ବା ଓଡିଆ ନଟାକାଙ୍କର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଇତିହାସ ରହିଛି, ଯାହା ଓଡିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟିକ ବିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଗଭୀର ଭାବରେ ଜଡିତ | ଏହା ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଦର୍ଶନ କଳା, ମିଶ୍ରଣ ପରମ୍ପରା, ଲୋକନୃତ୍ୟ ଏବଂ ଆଧୁନିକ କାହାଣୀ ଗଠନରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି | କିନ୍ତୁ ଆପଣ କେବେ ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି କି - ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନଟାକା କ’ଣ ଥିଲା? Read atleast two minute
ଉତ୍ତର ଆମକୁ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀକୁ ନେଇଯାଏ, ଓଡିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ପୁନର୍ଜୀବନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ, ଯେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକ ଲେଖାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରିବେଷଣ କରାଯାଇଥିଲା | ଏହି ବ୍ଲଗ୍ ପୋଷ୍ଟ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକ, ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ଓଡିଆ ନାଟକର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଲା |
ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଜନ୍ମ: Historical Context
ଏକ ଗଠନମୂଳକ ରୂପରେ ଓଡିଆ ନାଟକର ଆଗମନ ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦାଶକାଠିଆ, ପାଲା, ଯାତ୍ରା ଏବଂ ପ୍ରହଲାଡା ନାଟାକା ଭଳି ଲୋକନୃତ୍ୟର ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା ଥିଲା | ଏହି ଲୋକକଳା କଳା ଧର୍ମଗୁଡିକ ଧାର୍ମିକ ଥିମ୍ ଏବଂ କାହାଣୀ କାହାଣୀରେ ଗଭୀର ଭାବରେ ଗଡି ଉଠିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ଥିଏଟରକୁ ବୁଝିବାରେ ସେମାନଙ୍କର ଲିଖିତ ସ୍କ୍ରିପ୍ଟର ଅଭାବ ଥିଲା |
ଓଡିଆ ନାଟକର ଆବିର୍ଭାବ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସାହିତ୍ୟ ନବୀକରଣ ସହିତ ଓଡିଶାରେ ପଣ୍ଡିତ, କବି ଏବଂ ନାଟ୍ୟକାରମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଅବଧିରେ ଓଡିଆ ଭାଷା ଏବଂ ସାହିତ୍ୟର ପୁନର୍ଜୀବନ ଦେଖାଗଲା, ଯାହା ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଅଧୀନରେ ରାଜନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ଦମନ ତଥା ପଡୋଶୀ ବଙ୍ଗଳା ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଭାବ ହେତୁ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିଲା। 👉 ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର 👈
ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନଟାକା: ବାବାଜୀ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ "ଭଉଁରୀ" କିମ୍ବା "ମନୁ ଯାତ୍ରା" ବିତର୍କ
ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକର ଆଖ୍ୟା ଦୁଇଟି ପ୍ରାଥମିକ ପ୍ରତିଯୋଗୀଙ୍କ ସହିତ ବିଦ୍ୱାନ ବିତର୍କର ବିଷୟ ହୋଇଛି:
1। କବିସୁରିଆ ବଳଦେବ ରଥଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ଭଉଁରୀ" (1877)
2। ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ବାବାଜୀ" (1880)
------- ----- ----- ----------
1। କାବିସୁରିଆ ବଳଦେବ ରଥଙ୍କ ଦ୍ୱାରା "ଭଉଁରୀ" (1877)
କେତେକ ପଣ୍ଡିତ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ “ଭଉଁରୀ” ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନଟାକା ଥିଲା। ଏହାକୁ ସେହି ସମୟର ଜଣେ ଜଣାଶୁଣା କବି ତଥା ନାଟ୍ୟକାର କବିସୁରିଆ ବଳଦେବ ରଥ ଲେଖିଥିଲେ। ଏହି ନାଟକ ଲୋକନୃତ୍ୟ ଏବଂ ମୌଖିକ ପରମ୍ପରା ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା, ଯାହା ଜତ୍ର ଏବଂ ପାଲା ପରି କାହାଣୀ କାହାଣୀ ଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା |
“ଭଉଁରୀ” ଗ୍ରାମୀଣ ଓଡିଶାର ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ପାରମ୍ପାରିକ ଲୋକନୃତ୍ୟରୁ ସଂରଚନା ନାଟକକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାରେ ଏହା ଏକ ଅଗ୍ରଗାମୀ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲା | ଅବଶ୍ୟ, ଏହା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ନାଟ୍ୟ ଗଠନ ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ମେଳ ଖାଉ ନଥିଲା ଯାହା ପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା |
2। ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା" ବାବାଜୀ "(1880) - ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକ |
ସର୍ବପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକ ହେଉଛି "ବାବାଜୀ", ଯାହା ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଦ୍ଵାରା 1880 ମସିହାରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା। ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଆଧୁନିକ ଓଡିଆ ନାଟକର ପିତା ଭାବରେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଭବିଷ୍ୟତ ଓଡିଆ ଥିଏଟର ପାଇଁ ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଲା।
"ବାବାଜୀ" ନାଟକ ଅନନ୍ୟ ଥିଲା କାରଣ ଏହା ପରିଚିତ ହେଲା:
ଏକ ଗଠନମୂଳକ ବର୍ଣ୍ଣନା
ବର୍ଣ୍ଣ ବିକାଶ
ସଂଳାପ-ଚାଳିତ କାହାଣୀ
ସାମାଜିକ ସମାଲୋଚନା
ଏହି ନାଟକ ପାରମ୍ପାରିକ ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ପୌରାଣିକ ବିଷୟବସ୍ତୁରୁ ବିଦାୟକୁ ଚିହ୍ନିତ କରି ଧାର୍ମିକ କପଟୀ ତଥା ସାମାଜିକ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ବିସ୍ମିତ କରିଥିଲା | ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ନାଟକୀୟ କୌଶଳକୁ ସ୍ୱଦେଶୀ ଥିମ୍ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରିଥିବାରୁ, ଏହାକୁ ପ୍ରଥମ ସତ୍ୟ ଓଡିଆ ନାଟାକା କରିଦେଲା |
ରାମଶଙ୍କର ରାୟ: ଓଡିଆ ଡ୍ରାମାର ମୂଳଦୁଆ ରଖିଥିଲେ
ରାମଶଙ୍କର ରାୟ (1857–1919) ଜଣେ ଅଗ୍ରଣୀ ନାଟ୍ୟକାର ଥିଲେ, ଯାହାର ଅବଦାନ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିଥିଲା | "ବାବାଜୀ" ପରେ ସେ ଆହୁରି ଅନେକ ନାଟକ ଲେଖିଥିଲେ, ଏଥି ସହିତ:
ଓଡିଶାର ଇତିହାସ ଉପରେ ଆଧାର କରି "କାଞ୍ଚି-କାଭେରୀ"
ଏକ ରୋମାଣ୍ଟିକ୍ ଡ୍ରାମା "କେଦାର ଗୌରୀ" |
ପୁରାଣ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଉପାଦାନଗୁଡିକ ମିଶ୍ରିତ ଏକ ନାଟକ "ନନ୍ଦଶାଲା" |
ରାମଶଙ୍କର ରାୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଉଭୟ ସେକ୍ସପିୟର ଡ୍ରାମା ଏବଂ ପାରମ୍ପାରିକ ଭାରତୀୟ କାହାଣୀ ଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଅନନ୍ୟ ଏବଂ ବହୁ ଦର୍ଶକଙ୍କ ପାଇଁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା |
ବ୍ରିଟିଶ ଏବଂ ବଙ୍ଗାଳୀ ଥିଏଟରର ପ୍ରଭାବ
ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶ ନିୟମ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ଥିଏଟର ଭାରତକୁ ଆଣିଥିଲା। ମାଇକେଲ ମଧୁସୂଦନ ଦତ୍ତ ଏବଂ ଗିରିଶ ଚନ୍ଦ୍ର ଘୋଷଙ୍କ ପରି ଲେଖକମାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ବଙ୍ଗଳା ଥିଏଟରର ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ଓଡିଆ ନାଟକ ଗଠନରେ ଏକ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।
ରାମଶଙ୍କର ରାୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ନାଟ୍ୟକାରମାନେ ପ୍ରୋସେନିୟମ୍ ଷ୍ଟେଜ୍ ଫର୍ମାଟ୍, ସଂରଚନା ସଂଳାପ ଏବଂ ଚରିତ୍ର ଆର୍କ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ଓଡିଶାର ଲୋକ କାହାଣୀ ଉପାଦାନ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରିଥିଲେ | ଏହି ମିଶ୍ରଣ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଏକ ଭିନ୍ନ ଶୈଳୀକୁ ନେଇଗଲା |
କିପରି "ବାବାଜୀ" ଓଡିଆ ଥିଏଟରକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କଲା
"ବାବାଜୀ" ଓଡିଆ ନାଟକର ଏକ ମୋଡ଼ ବଦଳାଇଲା | ଏଠାରେ ଅଛି ତଥ୍ଯ:
1। ପୁରାଣରୁ ସାମାଜିକ ଥିମ୍ କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର
"ବାବାଜୀ" ପୂର୍ବରୁ, ଅଧିକାଂଶ ଓଡିଆ ପ୍ରଦର୍ଶନ ରାମାୟଣ ଏବଂ ମହାଭାରତର ପୁରାଣ କାହାଣୀ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ | ରେୟ ନାଟକଗୁଡିକ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଯାହା ସାମାଜିକ ଆଦର୍ଶ, ଅନ୍ଧ ବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ନୈତିକ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲା |
2। ଅକ୍ଷର-ଚାଳିତ କାହାଣୀ କହିବା
ପାରମ୍ପାରିକ ଯାତ୍ରା ଏବଂ ପାଲା ପରି, ଯେଉଁଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲା, "ବାବାଜୀ" ରେ ଭିନ୍ନ ପ୍ରେରଣା ଏବଂ ସଂଳାପ ସହିତ ଭଲ-ବିକଶିତ ଚରିତ୍ର ଥିଲା ଯାହା କାହାଣୀକୁ ଆଗକୁ ବଢାଇଲା |
3। ସାହିତ୍ୟିକ ଏବଂ ନାଟ୍ୟ ସ୍ୱୀକୃତି
ଏହି ନାଟକ ଓଡିଆ ଥିଏଟର ଗୋଷ୍ଠୀ ଏବଂ ନାଟ୍ୟକାରଙ୍କ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରି ବ୍ୟାପକ ପ୍ରଶଂସା ଲାଭ କଲା | ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଓଡିଶାରେ ଥିଏଟର ହଲ୍ ଏବଂ ନାଟକୀୟ ସମାଜର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଲା |
"ବାବାଜୀ" ପରେ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ବିବର୍ତ୍ତନ
"ବାବାଜୀ" ଅନୁସରଣ କରି ଓଡିଆ ଥିଏଟର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ସାକ୍ଷୀ ରହିଲା | ବିଭିନ୍ନ ନାଟ୍ୟକାରମାନେ ମଞ୍ଚକୁ ବିଭିନ୍ନ ଥିମ୍ ଆଣିଥିଲେ:
ଗୋପାବନ୍ଧୁ ଦାସ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଥିବା ଦେଶପ୍ରେମୀ ନାଟକ ଲେଖିଥିଲେ। ଓଡିଆର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଲେଖକ ଫାକିର ମୋହନ ସେନାପତି ତାଙ୍କ କାହାଣୀ କୌଶଳ ସହିତ ନାଟକ ଲେଖା ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲେ। ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଜାତୀୟତା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଗୋବିନ୍ଦ ଚନ୍ଦ୍ର ସତ୍ୟପାଠ ସତ୍ୟବାଦି ଥିଏଟରର ବିକାଶ କରିଥିଲେ। ଆଧୁନିକ ଓଡିଆ ନାଟକର ପ୍ରଚାର କରି ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଥିଏଟର, ଜନତା ରଙ୍ଗ ମଞ୍ଚ ଏବଂ ଉତ୍କଳ ଥିଏଟର ପରି ଥିଏଟର ଗୋଷ୍ଠୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା |
ଆଧୁନିକ ଟାଇମ୍ସରେ ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ
ଆଜି ଓଡିଆ ଥିଏଟର ମଞ୍ଚ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ରେଡିଓ ଏବଂ ଟେଲିଭିଜନ୍ ଡ୍ରାମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ଉନ୍ନତି କରିଚି | ବାର୍ଷିକ ଥିଏଟର ମହୋତ୍ସବ ଏହି ସମୃଦ୍ଧ ଐତିହ୍ୟକୁ ପାଳନ କରିବା ସହିତ ଖେଳଗୁଡିକ ଓଡିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଦୃଶ୍ୟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ ଅଟେ | ଡିଜିଟାଲ୍ ଯୁଗ Youtube, ଅନ୍ଲାଇନ୍ ଷ୍ଟ୍ରିମିଂ ଏବଂ ସୋସିଆଲ୍ ମିଡିଆ ଥିଏଟର ଗ୍ରୁପ୍ ସହିତ ଓଡିଆ ଡ୍ରାମାକୁ ନୂଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଦେଇଛି | ଅବଶ୍ୟ, ସାମାଜିକ ସମାଲୋଚନା, ଲୋକନୃତ୍ୟ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିଚୟର ମୂଳ ଉପାଦାନ, ପ୍ରଥମେ ରାମଶଙ୍କର ରୟଙ୍କ "ବାବାଜୀ" ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ, ଓଡିଆ ନାଟାକାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାରେ ଲାଗିଛି |
Read about Balasore Soil Mafia
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ
ରାମଶଙ୍କର ରାୟ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଥମ ଓଡିଆ ନାଟକ "ବାବାଜୀ" (1880) ଗଠିତ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ଆରମ୍ଭକୁ ଚିହ୍ନିତ କରିଥିଲା | ଯଦିଓ "ଭଉଁରୀ" ଏବଂ ଯାତ୍ରା ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରି ଫର୍ମଗୁଡିକ ବିଦ୍ୟମାନ ଥିଲା, "ବାବାଜୀ" ଆଧୁନିକ ନାଟ୍ୟ କୌଶଳ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରି ଏହାକୁ ପ୍ରଥମ ସତ୍ୟ ଓଡିଆ ଡ୍ରାମା କରିଥିଲା |
ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଅବଦାନ ଓଡିଆ ଥିଏଟରର ବିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଲା, ଯାହା ନାଟ୍ୟକାର ଏବଂ ଅଭିନେତାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା | ଆଜି, ଓଡିଆ ଥିଏଟର ବିକଶିତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି, କିନ୍ତୁ ଏହାର ମୂଳ ଏହାର ଅଗ୍ରଦୂତମାନଙ୍କ ସହିତ ଗଭୀର ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ । ଆପଣ ଓଡିଆ ଥିଏଟର ଏବଂ ଆଧୁନିକ କାହାଣୀ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି କି? ଆମକୁ ମନ୍ତବ୍ୟରେ ଜଣାନ୍ତୁ!
1. "ବାବାଜୀ" ନାଟକ କିଏ ଲିଖିଥିଲେ ଏବଂ କେବେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା?
"ବାବାଜୀ" ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ନାଟକ ଯାହା ରାମଶଙ୍କର ରାୟ ଦ୍ୱାରା ଲିଖାଯାଇଥିଲା। ଏହି ନାଟକ ୧୮୭୭ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା।
2. 'ବାବାଜୀ' ନାଟକର ଲେଖକ କିଏ?
'ବାବାଜୀ' ନାଟକର ଲେଖକ ହେଉଛନ୍ତି ରାମଶଙ୍କର ରାୟ, ଯିଏ ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ନାଟ୍ୟକାର ଭାବେ ପରିଚିତ।
3. କ'ଣ 'ବାବାଜୀ' ନାଟକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ନାଟକ ଭାବେ ପରିଚିତ?
ହଁ, 'ବାବାଜୀ' ନାଟକକୁ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ନାଟକ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି, ଯାହା 1877 ମସିହାରେ ରାମଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିଖାଯାଇଥିଲା।
